Tres Hombres - Slavernijroute - Middelburg

Tres Hombres

De schoenerbrik Tres Hombres is sinds december 2009 in de vaart. Het schip onderhoudt een duurzame vrachtdienst tussen Europa, de Atlantische eilanden, het Caraïbisch gebied en Amerika. De Tres Hombres is 32 meter lang, heeft een vrachtcapaciteit van 35 ton en beschikt over accommodatie voor 5 bemanningsleden en tien leerlingen. Het vervoert exclusieve fairtransport producten, zoals chocolade, koffie, kokosolie, wijn en rum.

Fairtrade schip in Middelburg

Van 6 juni -16 juni 2014 lag het Fairtrade schip Tres Hombres bij de Dokbrug in Middelburg. Het was vanuit Vlissingen door het Kanaal door Walcheren getrokken met trekpaarden die over het jaagpad liepen. De klipper werd het laatste stuk naar de Middelburgse haven gesleept met een sleepboot. Eenmaal afgemeerd bij de Dokbrug, werd het schip druk bezocht door vele belangstellenden. In en om het schip was van alles te beleven: muziekoptredens, oude ambachten, straattheater. Voor leerlingen van de Middelburgse basisscholen was een speciaal educatief programma georganiseerd.

Scholenprogramma

Grace Thümann van de gemeente Middelburg en Anneke van Waarden van het Zeeuws Archief hadden voor leerlingen van de groepen 7/8 van de Middelburgse basisscholen een educatief programma rondom het schip georganiseerd. Scholen konden kiezen uit verschillende mogelijkheden:
1. een speurtocht langs herinneringen aan het Middelburgse slavenhandelverleden onder begeleiding van een gids van het Zeeuws Archief, met aansluitend een bezoek aan de Tres Hombres.
2. alleen een bezoek aan het schip en de mogelijkheid om de speurtocht Geboeid door het Zeeuwse slavernijverleden op eigen gelegenheid te lopen.

Er was enorm veel belangstelling voor het programma, dus was een heel strak en vol schema gemaakt om zoveel mogelijk scholen de gelegenheid te geven het schip te bezoeken en de speurtocht te lopen.

Speuren naar herinneringen uit het Middelburgse slavernijverleden

Vanuit het Zeeuws Archief werden de scholen die voor optie 1 hadden gekozen, begeleid door Manon van Gijtenbeek, Ted Voetman, Peter Blom en Anneke van Waarden. De meeste scholen troffen het met het weer. Alleen dinsdagmiddag miezerde het een beetje, verder waren het heldere, zonnige dagen. Vanaf het Zeeuws Archief liepen de leerlingen door de Blindehoek, de Bogardstraat, de Balans (pakhuis Middelburgse Commercie Compagnie en slavernijmonument), het Abdijplein, het Damplein, de Dokhaven, de Kuiperspoort en over de Spijkerbrug naar de Kinderdijk met de vele pakhuizen. Daarachter, bij de Dokbrug naast het voormalige werventerrein van de Middelburgse Commercie Compagnie, de West-Indische Compagnie en de Verenigde Oostindische Compagnie, lag de Tres Hombres afgemeerd.

Tijdens de route vertelden de begeleiders het verhaal van de driehoekshandel van de Middelburgse Commercie Compagnie. De handelsschepen, die op de werf in Middelburg werden gebouwd, voeren van Zeeland naar West-Afrika om goud, ivoor en slaven te kopen (ruilhandel). Vandaar voeren de schepen naar West-Indië (het Caraïbisch gebied), waar de gevangen Afrikanen werden verkocht om als slaven te werken op de plantages. Met retourgoederen uit West-Afrika en West-Indië voeren de schepen weer terug naar Middelburg, waar de goederen werden opgeslagen in pakhuizen en vervolgens geveild. De begeleiders lieten zien wat er allemaal zichtbaar is van het handelsverleden in het huidige Middelburg.

Kijken, klimmen, leren en proeven op de Tres Hombres

Op het schip werden de leerlingen ontvangen door kapitein Arjen van der Veen en zijn bemanning en Johan Francke van de Zeeuwse Bibliotheek en Sabine Bierens van de gemeente Middelburg, die de leerlingen vertelden over het schip en Fairtrade nu en slavenhandel vroeger. De leerlingen kregen iets te drinken (ranja, geen rum...) en mochten van de Fairtrade chocolade proeven. Per groep mochten twee leerlingen onder deskundige begeleiding het want inklimmen. Aan dek, in het ruim, in de kajuit, overal kregen de leerlingen uitleg over het schip, navigatie, de reis, de Fairtrade producten en het leven aan boord.

Basisschool De Leeuwenburch kreeg een speciale ontvangst door burgemeester Harald Bergmann van Middelburg, die wat mooie plaatjes aan zijn tweet over het bezoek van de scholen aan de Tres Hombres toevoegde.

Rondleiding door kapitein Arjan met de scholen op fair trade schip Tres Hombres aan de Maisbaai. #slavenhandel2014 pic.twitter.com/fFZUDUmsEe
— Harald M. Bergmann (@HaraldBergmann) 11 juni 2014

Verschillende scholen liepen op eigen gelegenheid de speurtocht Geboeid door het Zeeuwse slavernijverleden.

In totaal deden 20 Middelburgse basisscholen mee aan het educatieve programma. Zo'n 550 leerlingen kregen op een speelse manier een heleboel informatie over de geschiedenis van de slavenhandel en de sporen uit het verleden die daarvan in het hedendaagse Middelburg nog van terug te vinden zijn. En ze konden op de Tres Hombres kennis maken met Fairtrade producten en zien hoe het er op een zeilschip aan toe gaat.

200 jaar afschaffing slavenhandel 1814-2014

Dit jaar is het 200 jaar geleden dat Nederland de slavenhandel officieel verbood. Dat wordt herdacht met tal van activiteiten.

Activiteiten Zeeuws Archief

Exposities
In het Zeeuws Archief zijn twee exposities te zien:
- Aan boord van een slavenschip
- Verdeeld verleden

Weblog reis slavenschip de Eenigheid
Via een speciale website is een van de slavenreizen van de Middelburgse Commercie Compagnie van dag tot dag te volgen. Het gaat om de reis die het schip de Eenigheid van 1761-1763 ondernam van Zeeland naar West-Afrika, van daaruit naar West-Indië en weer terug naar Zeeland. De website is Nederlands en Engelstalig.

Onderwijswebsite Slavenreis van de Eenigheid
In het najaar wordt een educatieve website over slavenhandel gelanceerd: Slavenreis van de Eenigheid. De website is bedoeld voor het Nederlandse onderwijs voor de groepen 7/8 van het basisonderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Vanwege het feit dat de onderwijswebsite tweetalig is, is de stof ook bruikbaar voor leerlingen van 10-14 jaar in andere landen.
Onlangs is de website getest door basisschool De Vossenburch in Middelburg, het Scheldemond College in Vlissingen, de Tata Colin MULO-school in Coronie (Suriname) en de UNESCO-School for secundary education Accra Academy Senior High School in Accra (Ghana). De feedback van de pilotscholen wordt verwerkt en in de komende maanden wordt de website voltooid.

Cultuurmenu
De website wordt onderdeel van het nieuwe basisprogramma Cultuureducatie met kwaliteit, dat in het schooljaar 2014-2015, in combinatie met een bezoek aan het Zeeuws Archief, via KunstEducatie Walcheren zal worden aangeboden aan het Middelburgse basisonderwijs.

Digitalisering archief MCC
Het Zeeuws Archief beheert het archief van de Middelburgse Commercie Compagnie, een handelsbedrijf dat zich in de achttiende eeuw voornamelijk toelegde op de slavenhandel. Vanwege het grote belang van dit archief voor historisch onderzoek, is het in 2011 geplaatst op de werelderfgoedlijst van UNESCO, in het Memory of the World Register. Momenteel wordt het ruim 100 meter tellende archief geheel gedigitaliseerd om het online beschikbaar te kunnen stellen.

En nog veel meer...
Verder nam/neemt het Zeeuws Archief in samenwerking met andere organisaties en instellingen deel aan tal van activiteiten rondom de thema's slavenhandel en slavernij. In de archiefwinkel zijn speurtochten en stadswandelingen rondom het thema (slaven)handel verkrijgbaar.

Door: Anneke van Waarden-Koets, Educatie & Exposities