vrijdag 2 augustus 2013

Brouwerij de Drye Tonnekens

Wie in Middelburg een bezoek brengt aan het Zeeuws Archief komt binnen door een prachtige 17e eeuwse poort. Als je omhoog kijkt zie je de tekst ‘Dit is de brouwery van  de Drye (drie) Tonnekens anno 1620’,



 met daarboven de leeuw die de drie tonnetjes bewaakt. 




Het is een sprekende herinnering aan een tijd dat er in Middelburg nog volop bier werd gebrouwen.
Aanvankelijk waren er geen bierbrouwerijen in Middelburg. Bier werd tot het eind van de 15e eeuw vooral aangevoerd uit steden als Delft en Gouda. Ook vanuit Engeland werd bier geïmporteerd. Middelburgse kooplieden voeren in de 14e eeuw met zout, meekrap en haring naar Engeland en namen wol, laken en bier mee als retourvracht. 

De eerste brouwerij van Middelburg werd vermoedelijk in 1448 opgericht. In dat jaar leende het stadsbestuur 25 pond Vlaams aan Clais Heynricxsz voor een periode van drie jaar, onder voorwaarde dat hij een brouwerij zou oprichten, die ten minste drie jaren bier brouwde. 
Die brouwerij werd gevestigd in de Sint Janstraat, bij de –latere- Vismarkt. Vele brouwerijen zouden later nog volgen. 

De nu nog bekendste brouwerij van Middelburg is ongetwijfeld De Drye Tonnekens, waarvan twee zandstenen poortjes uit 1620 zijn overgebleven, aan het Hofplein en  aan de Bogardstraat:






De Drye Tonnekens moet ongeveer in 1589 zijn opgericht. 

Bier was vroeger volksdrank nummer één. Door het drinken van verontreinigd water kon men allerlei ziekten oplopen. In het bier zat alcohol, maar wel veel minder dan in het tegenwoordige bier. Om goed bier te kunnen maken had de brouwer zoet water nodig. Daarom waren vroeger de meeste bierbrouwerijen te vinden nabij kerken, die via de grote daken regenwater verzamelde in cysternen of waterputten. 

Bij Veere is nog zo’n cysterne te aanschouwen. De Drye Tonnekens kreeg zijn water van de Oude Kerk aan het Hofplein. Het water van het koor van de oude kerk werd aan de brouwer Boudewijns vergund, mits hij daarvoor cijns zou betalen en de daartoe benodigde loden buis zelf zou leggen en onderhouden aldus een stedelijke vergunning van 29 juli 1719. Bij bouw van het Zeeuws Archief zijn nog delen van de loden buis gevonden. 

Aan het brouwen van bier in De Drye Tonnekes  kwam waarschijnlijk rond 1758 een eind. De concurrentie van koffie, thee en chocolade nekte in de achttiende eeuw vele brouwerijen. Doordat de te betalen belasting op deze dranken veel lager was en doordat de hoge prijzen van gerst het bier regelmatig nog duurder maakte en de kwaliteit niet altijd constant was, kwamen veel bierbrouwerijen in moeilijkheden. 

In de negentiende eeuw kwam daar nog de concurrentie van sterke drank bij. Middelburg telde in 1824 nog maar drie brouwerijen. De Lelie, gevestigd aan Koestraat, de Moriaan, gelegen tussen de Seisstraat en de Volderijlaagte en De Vijfhoek aan het Koorkerkhof, pal tegenover de Lange Jan. 

De Lelie hield het uit tot 1861. Deze brouwerij mocht de laatste vier jaar van zijn bestaan het predikaat ‘Koninklijk’ dragen vanwege de uitstekende kwaliteit van het bier, genaamd ‘Zeeuwsch-Duitsch bier’. 
De Moriaan werd opgeheven in 1871.

Dan De Vijfhoek, opgericht rond 1595 bleek dit al vrij snel een degelijke brouwerij. In de rekeningen van de Rekenkamer van Zeeland komt De Vijfhoek al in 1602 voor. Er werden toen diverse Bordeensche (Bordeaux) ocxhooffden (een inhoudsmaat) schipsbier geleverd ten behoeve van het krijgsvolk.
Vele jaren lang was deze brouwerij vaste leverancier van de gewestelijke overheid.
De Vijfhoek was bekend om zijn prinsesse-, gerste- en lagerbier. Deze laatste Middelburgse brouwerij staakte haar werkzaamheden in 1917, waarschijnlijk onder invloed van afzetstagnatie, een sterke grondstoffenprijsverhoging door de Eerste Wereldoorlog en een toenemende concurrentie van grotere brouwerijen als Heineken, Amstel en Oranjeboom. 
Het gebouw van De Vijfhoek werd enige jaren later in gebruik genomen door wijn- en distilleerhandelsfirma Denevers, maar op 17 mei 1940 werd het pand, ten gevolge van oorlogshandelingen, door brand verwoest

Wat resteert zijn de gevelsteen, enkele roerhouten en enkele vatenstempels van De Vijfhoek, behorend tot de collectie van het Zeeuws Museum. 

Van de Drye Tonnekens resteren zoals reeds gezegd alleen de twee poortjes, wel een prachtige, sprekende en duurzame herinnering.



Toon Franken, medewerker Infocentrum, tevens auteur (samen met Eric Hageman) van 'Hop en Gerst veredeld' over bierbrouwerijen en bierhandel in Middelburg vanaf 1800 (verkrijgbaar bij Zeeuws Archief en boekhandel)

woensdag 15 mei 2013

Middelburgse huisnaam Kanton Glarus verklaard

Zoals bekend dragen veel huizen in Middelburg een naam. Je zoekt dan naar een verklaring van de naam en vaak kom je daar niet achter. Enige jaren geleden echter waren de bewoners van pand Langeviele 18 hun dak aan het renoveren en vonden ze tussen de zolderbalken dit opgevouwen briefje, nu opgenomen bij het Zeeuws Archief als Verzameling Aanwinsten inv.nr. 111:



Hieruit blijkt dat timmerman Marinus Du Four en zijn knecht Markus van den Steenweg op 28 augustus 1792 een vloer hebben gelegd in het pand van opdrachtgever Daniël Trumpi. Dat moet Langeviele K 202 (huidig nummer 18) zijn geweest, zie foto van dit pand hieronder, het middelste huis:




Volgens de kaartjes in het huisnamenproject van het Zeeuws Archief zou de naam van dit pand kanton Glarus zijn geweest, ook volgens M. Fokker in zijn bekende publicatie Proeve van huisnamen in Middelburg uit 1904. Bovendien wordt het huis met naam vermeld in de memorie van successie, opgemaakt na het overlijden van Daniël Trumpi in 1822:



Zoekend naar Trumpi op internet blijkt deze naam veelvuldig voor te komen in het Zwitserse kanton Glarus.
Het ligt voor de hand dat Trumpi, waarschijnlijk terecht gekomen in Middelburg als huursoldaat of om andere redenen, met opzet voor deze naam heeft gekozen.

Jammer dat latere bewoners de naam niet op het huis hebben laten staan. Het zou toch wel aardig zijn als deze naam weer op het huis wordt geschilderd, maar dat is de vrije keuze van de huidige eigenaar uiteraard.

Toon Franken, medewerker Infocentrum

zondag 28 april 2013

Zeeuws Archief en Wereld Pinhole Dag 2013

Het Van de Perrehuis aan het Hofplein te Middelburg,
 vastgelegd met een pinholecamera, 2013. Foto Jan Koeman.

Vandaag, 28 april 2013, is het Wereld Pinhole Fotografie Dag.

Op dit blog is al eerder geschreven over pinholefotografie: fotograferen met een drinkblikje. Dat ging met name over het vastleggen van de baan die de zon gedurende een half jaar langs de aarde aflegt. Om die zonnebaan helemaal te kunnen fotograferen is een belichtingstijd van een half jaar nodig. Het resultaat is een solargraph, een zonnebaanfoto.

Fotograferen zoals vroeger


Blikje voor het stadhuis
 op de Middelburgse Markt.
Foto Jan Koeman, 2013.
Resultaat: een 'ouderwetse' foto van
het stadhuis. Foto Jan Koeman, 2013.
Maar je kunt ook pinholefoto's met een hele korte belichtingstijd maken. Dat levert prachtige foto's op, die doen denken aan de fotografie van vroeger.

Jan Koeman van de Middelburgse Volkssterrenwacht Philipus Lansbergen experimenteerde met verschillende belichtingstijden en verschillende soorten blikjes. Want behalve met een rond drinkblikje, kun je ook pinholefoto's maken met een rechthoekig of vierkant blik.

Hoe werkt het

 In het blik wordt in een donkere kamer lichtgevoelig fotopapier geplaatst. Ter hoogte van het papier prik je een klein gaatje. Plak het blik en het gaatje lichtdicht af en ga op zoek naar een plek die je wilt fotograferen. Zet het blik op de gewenste plaats, verwijder de plakker van het gaatje, belicht het papier een paar seconden tot een paar minuten (het is een kwestie van uitproberen wat het mooieste resultaat oplevert), en plak het gaatje weer dicht.
De foto moet worden ontwikkeld in een donkere kamer, dus niet, zoals bij de zonnebaanfoto, met behulp van een scanner en een fotoshopprogramma. Het resultaat kan prachtig zijn!

De Zeelandbrug gefotografeerd met een pinholecamera
en een paar seconden belichtingstijd. Foto Jan Koeman, 2012.
Pinholefoto's

Jan Koeman maakte al verschillende foto's op deze manier. Met zijn toestemming mogen we er een paar op het Zeeuws Archief blog plaatsen. Uiteraard is daar een mooie foto van het Van de Perrehuis bij, die een ereplekje heeft gekregen bovenaan dit artikel.

Meedoen met Wereld Pinhole Fotografie Dag

Iedereen kan vandaag, op 28 april 2013, een pinholefoto maken. Je hebt dan nog even de tijd om hem in een donkere kamer te ontwikkelen, want je kunt je pinholefoto tot en met 31 mei uploaden op een website die speciaal voor de Wereld Pinhole Fotografie Dag is aangemaakt.

Door: Anneke van Waarden-Koets, educatie & exposities

zaterdag 27 april 2013

Kanaal door Walcheren en sluisregisters Veere



Dit jaar is het 140 jaar geleden dat het Kanaal door Walcheren werd geopend, in 1873. De aanleg van dit kanaal was een gevolg van het in 1865 genomen besluit om het Sloe af te dammen (Wet 31 december 1865). Van Vlissingen tot Middelburg werd een nieuw kanaal gegraven, vanaf Middelburg werd het oude havenkanaal naar het Veerse Gat uit 1817 over een lengte van vier kilometer verbreed. De laatste drie kilometer werd het oude havenkanaal op verzoek van de Gemeente Veere niet gevolgd, maar in noordelijke richting langs Veere geleid. Bij Vlissingen en Veere kwamen schutsluizen. Met de bouw van de sluizen in Veere werd in februari 1868 begonnen (zie over de aanleg van het kanaal: archief Rijkswaterstaat Directie Zeeland, Diensten, inv.nrs 1107-1112, 1116-1117, 1914-1915; J.H. Midavaine, Veere in vroeger tijden. Deel 2 (Oostvoorne 1995) 8. De noordelijke kant van het kanaal kwam het eerst gereed, op 9 september 1872 kon de vaart tussen Veere en Middelburg worden opengesteld (Provinciaal Verslag Zeeland 1872, Hoofdstuk XII, 48; M.H. Wilderom, Tussen afsluitdammen en deltadijken, deel III, 430, beide publicaties aanwezig op studiezaal Zeeuws Archief).

PZC-artikel opgraven herdenkingssteen sluis Veere 1872 15 maart 2011


Het eerste schip dat op die dag de - nog openstaande - sluis in Veere passeerde was het raderstoomschip Stad Middelburg No 2, dat een geregelde dienst onderhield tussen Middelburg en Rotterdam. Op 16 september 1872 werden de sluisdeuren gesloten en kreeg het kanaal een vaste waterstand (Provinciaal Verslag 1872, XII, 48-49).


De vaart over het gehele kanaal was pas een jaar later mogelijk. Op 8 september 1873 opende Koning Willem III de nieuwe Vlissingse haven, het Kanaal door Walcheren en de spoorwegwerken door met zijn stoomjacht Leeuw samen met het Engelse vrachtschip Lestris voor de eerste maal de sluis te passeren en tot Middelburg het kanaal op te varen (Feestviering te Vlissingen den 7, 8, 9 en 10 september 1873 ter gelegenheid van de opening der groote rijks haven-, sluis-, kanaal- en spoorwegwerken ... (Vlissingen [1873]); Uitvoerig verslag der feestelijkheden bij de plechtige opening der haven-, kanaal- en spoorwerken te Vlissingen ... (Middelburg 1873) [exemplaren van beide bevinden zich in: Zeeuws Archief, archief Familie Van Lynden, inv.nr 40]; Zelandia Illustrata III, cat.nr 332).




Met ingang van 10 september was het kanaal over de volle lengte voor de scheepvaart opengesteld (Provinciaal Verslag 1873, XII, 34). Op 18 december was het Dordrechtse fregat Bato, op weg van Indië naar Middelburg, het eerste grote schip dat de Vlissingse sluis passeerde (Provinciaal Verslag 1873, XII, 36; XV, 35; Wilderom).

De aanleg van kanaal en sluiswerken gebeurde in samenhang met de aanleg van de spoorlijn naar Vlissingen. Vandaar dat de uitvoering van al deze werken in handen was van de 'Administratie van de aanleg van Staatsspoorwegen', ressorterend onder het Ministerie van Binnenlandse Zaken (Halfjaarlijks verslag in de Staatscourant, overgenomen in het Provinciaal Verslag Zeeland). Nadat de werken grotendeels gereed waren droeg de Staatsspoorwegen het beheer over het Kanaal door Walcheren, waaronder de Veerse en Vlissingse sluizen, op 1 januari 1875 over aan [Rijks]waterstaat. Op 1 mei 1875 kreeg deze dienst ook de verantwoordelijkheid voor het onderhoud (Provinciaal Verslag 1874, XII, 37 en 1875, XII, 22).

Sluismeester Veere

De sluismeester van Rijkswaterstaat te Veere voerde sinds 1872 het beheer over de dubbele schutsluis en omliggende terreinen aan het Kanaal door Walcheren te Veere. Zijn belangrijkste taak was de bediening van de sluizen, hetgeen in zijn archief tot uiting komt door de aanwezigheid van een vrijwel complete administratie van de geschutte schepen. In 1925 werd hij ook belast met de bediening van het pontveer bij de sluizen. Bij het archief van de sluismeester is ooit een deel van het archief van de havenmeester gedeponeerd. Hij was onder andere belast met de registratie van de in- en uitgaande scheepvaart van de in de bij het Rijk in beheer zijnde stadshaven van Veere.

Toegang sluismeester Veere

Lotgevallen archief van de sluismeester te Veere

Rond 1980 zijn de archieven van alle onderdelen van de Directie Zeeland van Rijkswaterstaat tegelijkertijd door de Centrale Archief Selectiedienst verzameld, geselecteerd en geïnventariseerd. Het archief van de sluismeester te Veere, dat zich op een zolder van zijn woning aan de Kanaalweg Westzijde 7 bevond, is toen waarschijnlijk over het hoofd gezien.







In 1995 kwam deze omissie aan het licht en is het archief alsnog door Rijkswaterstaat overgedragen aan het toenmalige Rijksarchief in Zeeland (Aanwinst 1995.19). Het is uniek dat we nog kunnen beschikken over deze archiefstukken, want het betreft toch een uitvoerende dienst, waarvan de stukken volgens algemene richtlijnen van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat vernietigd hadden moeten worden. Wel te begrijpen gezien de grote hoeveelheid archief die dergelijke diensten overal in Nederland produceerden, maar dat neemt niet weg dat onderzoekers nu waarschijnlijk blij zullen zijn dat men verzuimd heeft deze toch wel prachtige bron voor de scheepvaart weg te gooien.

Wegens de vrij complete staat van het archief, zeker het deel over de periode 1872-1922, is besloten het nagenoeg integraal te bewaren als voorbeeld van een archief van een uitvoerende dienst van Rijkswaterstaat. Tot 1922 verzamelde de sluismeester ieder jaar alle stukken van het voorgaande jaar, bond ze per soort (correspondentie, sluisregisters, statistieken en financiële administratie) bijeen, verpakte ze in een groot pak en bracht dit naar zijn zolder. De inhoud noteerde hij in een inventaris van het archief (inv.nr 373). Uit de periode daarna zijn hoofdzakelijk de sluisregisters bewaard gebleven.

Toelichting op sluisregisters

Laten we de sluisregisters eens nader bekijken. De officiële naam van het register luidt Algemeen register der scheepvaart op het Kanaal door Walcheren door de schutsluizen te Veere.



In het register treffen we de volgende kolommen aan: datum, naam schip en gezagvoerder, woonplaats, soort van vaartuig (onderverdeeld in zeeschepen, Rijnschepen, stoomschepen en binnenvaart), tonnenmaat, natie, lading (passagiers, plaatzand, hout, metselsteen, steenkolen, turf,zout etc.) plaats van herkomst en bestemming








Mogelijkheden voor onderzoek

Het is duidelijk dat men de sluisregisters voor velerlei onderzoek kan gebruiken. Allereerst is het mogelijk schepen te traceren aan de hand van naam en type. Men ontdekt ook wat er zoal vervoerd wordt met de schepen, nuttige info voor liefhebbers van de scheepvaart, maar ook voor het vaststellen van vervoerscijfers, ten behoeve van economische geschiedenis. Verder valt af te leiden welke vervoersstromen er plaats hebben gevonden op het Kanaal door Walcheren en waar de goederen vandaan kwamen en heen gingen.

Gaarne vernemen wij van u wat er allemaal mogelijk is met het archief en wat voor bjjzondere zaken er in aangetroffen worden. Deze informatie kan ik heel goed gebruiken voor een op zaterdag 5 oktober 2013 van 10.30-12.30 u op het Zeeuws Archief te geven cursus Wegwijs in scheepvaartarchieven.

Mocht u hiervoor belangstelling hebben dan dient u zich te wenden tot de Zeeuwse Volksuniversiteit.

Indicering sluisregisters

Recentelijk is besloten om de sluisregisters te indiceren op namen van gezagvoerders en schepen. Dit project zal binnen korte termijn van start gaan.

Toon Franken, medewerker Infocentrum

woensdag 24 april 2013

Zeeuws Archief verliest fraaie kaart van Zeeland uit 1748

Op 25 april 2013 verliest het Zeeuws Archief een mooie kaart van Zeeland uit 1748 uit zijn collectie. Het gaat om onderstaande kaart die in 1998 voor tien jaar in bruikleen werd gegeven aan het toenmalige Rijksarchief in Zeeland en tot die tijd hing in een monumentaal pand (Het Nonnekenshuis) aan de Voorstraat 38 in Sint Annaland, het oudste huis van deze plaats en het enige dat bij de dorpsbrand van 1692 gespaard bleef.

De bruikleengeving had te maken met de slechte bouwkundige staat van het pand.

Sinds kort is het pand echter in het bezit gekomen van de Vereniging Hendrick de Keyser te Amsterdam, die het pand volledig heeft opgeknapt. Een mooi moment om de kaart terug te laten keren naar zijn oorspronkelijke plek.

Het gaat om een kaart uit het archiefblok 292 Kaarten De Waard en Aanwinsten Kaarten Rijksarchief in Zeeland, inventarisnummer 1998.36:

Topographie de la Zelande en 9 feuilles traduitté de l'Hollandois / par son très obeissant Serviteur Le Rouge Ingr. Geographe. Schaal [1:42.700]. A Paris: Rue des Grands Augustins prés le panier Fleury , 1748. 1 kaart, in 9 bladen: kopergravure, ingekleurd ; 136,5 x 158,5 cm, blad 145 x 164 cm, moet 138,5 x 160 cm, 1748


NB: Schaal 1 lieu marine=13 cm. Wandkaart in lijst. Met bladwijzer. Carte Generale de la Zelande. Schaal [1:180.000]. 14,5 x 16,5 cm. Zie Lantsheer/Nagtglas, Zelandia Illustrata ... I 97


Hieronder nog een aantal foto's van deze bijzondere kaart, met name van het gedeelte Walcheren.


Toon Franken, medewerker Acquisitie en Relatiebeheer














woensdag 17 april 2013

De sleutel van de provisiekast van kasteel Westhove

Tijdens de inventarisatie van het archief van de Stichting Herstellingsoord (later Buitenplaats) Westhove kwam ik tussen de correspondentie een gerepareerde sleutel van de provisiekast tegen, in een envelop waarop staat geschreven: 'Sleutel provisiekast in orde gemaakt'.

Curieus dat die sleutel niet op de provisiekast zat, maar tussen de archiefstukken, als een soort levend bewijs dat die sleutel toch echt was gerepareerd, bestemd om te blijven berusten alsof het een definitie voor een archiefstuk gold. Kennelijk was de rol van de sleutel uitgespeeld en heeft men dit niet-archivalisch voorwerp uit curiositeit niet willen weggooien. Door hem een plek tussen te bewaren archiefstukken te geven heeft men de levensduur willen verlengen.


 
 
 
Door: Toon Franken, medewerker Acquisitie en Relatiebeheer

vrijdag 22 maart 2013

Witte handschoentjes?

Nitril handschoenen  en een ambrotypie uit het familiearchief Van Citters
Laatst was het wel of niet dragen van katoenen handschoenen bij het raadplegen van archiefstukken weer een item in de sociale media. Het blijft verwarrend dat je op de televisie bijvoorbeeld altijd weer die handschoenen in beeld ziet komen op het moment dat er erfgoed getoond wordt, terwijl ze bij veel archieven juist niet meer gebruikt worden.

In de studiezaal van het Zeeuws Archief worden ook niet meer witte katoenen handschoenen aan bezoekers uitgegeven. Want ook hier is het de ervaring dat ze meer schade toebrengen dan dat ze het stuk beschermen. De bezoeker kan het papier niet goed vasthouden en ze passen vaak bijzonder slecht. Het risico op onder meer scheuren en kreukels is dan erg groot. Het werkt een stuk veiliger met schone en droge handen.

Wel kan er bij het Zeeuws Archief gebruik worden gemaakt van blauwe Nitryl handschoenen (in 4 maten, dus ze passen altijd). Ze zijn ongepoederd (in tegenstelling tot de latex soorten), geven een goede grip, en laten geen vuil door. Deze zijn alleen bij het raadplegen van bepaalde fotografische materialen zoals glasnegatieven en ferrotypieën verplicht om te dragen.

Maar we vinden het aan de andere kant ook belangrijk om, als dat nodig is, de bezoeker tegen de stukken te kunnen beschermen. Mensen met een gevoelige huid kunnen soms uitslag of andersoortige huid-irritaties krijgen van het stof op het papier. Dus het mes snijdt aan twee kanten.

Voor wie nog meer visuele informatie over het juiste gebruik van archiefstukken wil, kan ik de instructiefilms van de British Library aanraden. Film nummer 3 laat goed zien waarom witte handschoenen beter niet meer gebruikt kunnen worden:  mms://audio.bl.uk/media/collectioncare/gloves420.wmv  Ook niet op de televisie.

Door: Sylvia Rietbergen, restaurator Zeeuws Archief

maandag 11 maart 2013

Schaderegistratie

Een blad uit de 'Staten van Zeeland', toegang 2.1. We zien hier een sprekend voorbeeld van de gevolgen van vochtschade: een grote bruine vlek van inkt die is uitgelopen, en rode verkleuringen van schimmels (het papier is daar plaatselijk erg dun geworden). De gaten in het papier zijn veroorzaakt door insecten.


Het papieren archief dat in de depots van het Zeeuws Archief wordt bewaard of voor het eerst binnen komt, is vaak beschadigd. Van scheuren, schimmelaantasting, insecten of muizenvraat, inkt die door het papier heen 'brandt' tot aan papier dat zichzelf vernietigt door de slechte kwaliteit van de papierpulp.

Maar denk ook aan 'oude herstellingen' zoals plakband in allerlei soorten. De lijm van dit band zorgt vaak voor verkleuringen waardoor je de tekst of tekening niet meer kunt lezen, en het kan ook het papier aantasten.

Als een archief bij het Zeeuws Archief wordt binnengebracht, worden niet alle aangetroffen schades meteen hersteld. We maken pas schadelijsten per archief op het moment dat het archief verpakt wordt of bij archief dat al aanwezig is en voor schaderegistratie in aanmerking komt. In die registratie wordt per inventarisnummer genoteerd welke schades er zijn aangetroffen en in welke mate deze gevorderd zijn.

Wij gebruiken hiervoor de 'Schadeatlas Archieven' : Hulpmiddel bij het uitvoeren van een schade-inventarisatie'. Het is uitgegeven in 2007 door Metamorfoze, het nationaal programma voor papieren erfgoed . Deze atlas verdeelt de diverse schades in een aantal categoriën waarbij ook de mate van schade wordt aangegeven.
Na invoering weten we dus waar welke schade zich in een archief bevind.

We kunnen dan later bepalen welke schade we willen behandelen, zoals bv papier dat verzwakt is door schimmelaantasting. We zoeken dan in de registratie naar meer stukken met dezelfde schade. Vervolgens bereiden we een behandeling voor, zoals aanvezelen, en voeren het uit. Een andere mogelijkheid is om een ander restauratieatelier de behandeling te laten uitvoeren.
Ander werk waar we de schaderegistratie bij gebruiken, is het achterhalen van stukken met nietjes en paperclips, om ze door één van onze vrijwilligers te laten verwijderen. Want metaal veroorzaakt op den duur weer roest in het papier.

Door: Sylvia Rietbergen, restaurator Zeeuws Archief


maandag 4 februari 2013

Zeeuwse archiefmedewerkers deden 23 ArchiefDingen



Zeeuws Archief, 23 Dingen voor Zeeuwse archiefdiensten 2012-2013 - taartontwerp

"YES! Met mijn tong op mijn schoenen heb ik de eindstreep gehaald. Het was veel en leuk en interessant en uitdagend en grensverleggend en..en.. Kortom, absoluut de moeite waard."
"Dit is dan de afsluiting van een cursus waar ik veel van heb geleerd en ook nog een heleboel van in de praktijk ga brengen."
"Hoera, ik ben aan het eind van de cursus gekomen. Het was een leuke en interessante cursus, maar had te weinig tijd om alles te doen."
"Met bijzonder plezier heb ik deze cursus doorlopen. Het was een ontdekkings- maar nog meer een belevingstocht."
Zomaar wat beginregels van de laatste blogposten van deelnemers aan de cursus 23 Dingen voor Zeeuwse archiefdiensten. Via deze cursus ontdekten medewerkers van archiefdiensten in Zeeland in 23 stappen de mogelijkheden van Web 2.0-toepassingen. Zo maakten ze kennis met:

Ding 1: Introductie Web 2.0 | Ding 2: Webloggen | Ding 3: RSS en webcare | Ding 4: Taggen | Ding 5: Foto’s delen op het web | Ding 6: Eerlijk delen - auteursrechten | Ding 7: Foto’s bewerken op het web | Ding 8: YouTube en Podcasts | Ding 9: Wiki’s | Ding 10: Ervaringen en meningen op webforums | Ding 11: Social bookmarking | Ding 12: Tussenevaluatie | Ding 13: Vrienden en profielen - social networksites | Ding 14: Boekenvrienden vinden elkaar op het net | Ding 15: Delen in het webkantoor | Ding 16: Apps in het webkantoor | Ding 17: Twitter | Ding 18: Kaarten met plaatjes - locatiegeoriënteerde toepassingen  | Ding 19: Chatten | Ding 20: Genealogie 2.0 | Ding 21: Crowdsourcing, de kracht van de menigte | Ding 22: Archief 2.0 - community van archivarissen in Nederland en Vlaanderen | Ding 23: Evaluatie, afscheid, opruimen en verder.

Zeeuws Archief, startscherm cursus 23 Dingen voor Zeeuwse archiefdiensten, 03-10-2012.

Ontdekken, spelen, leren, bloggen

De cursus was op 3 oktober 2012 met een gezamenlijke startbijeenkomst begonnen. In de weken daarna ontdekten de archiefmedewerkers elke week twee Dingen en deden ze daarvan verslag in hun weblog. Het begin was voor iedereen lastig, maar gaandeweg kregen de meesten de smaak te pakken en ontdekten, speelden, leerden en blogden ze er lustig op los. De vier coaches, twee medewerkers van de Zeeuwse Bibliotheek en twee medewerkers van het Zeeuws Archief, lazen de blogposten, reageerden erop, boden hulp, gaven tips en beantwoordden vragen.

Enthousiast

Het was mooi om te zien dat zelfs de grootste sceptici hun mening over Web 2.0 toepassingen bijstelden:
"Dit voorzichtig enthousiasme had ik een paar maanden geleden nooit van mezelf verwacht. Want deze cursus heeft me heel wat irritatie en energie gekost. Mijn leven was zeker niet 2.0. Maar... frisse tegenzin en onbegrip heeft toch plaats moeten maken voor een meer open houding. Alle tijd en energie die het kost, kan ook veel moois opleveren."
"Als ik eerlijk ben had ik bij aanvang van deze cursus niet verwacht dat ik een en ander op tijd zou halen. Aanvankelijk zag ik de cursus 23 Archiefdingen zelfs helemaal niet zitten (...). In het begin kostte het me de nodige moeite en had ik af en toe hulp nodig, maar gaandeweg kreeg ik er steeds meer lol in en was ik vaker en vaker met de cursus bezig. (...) Lang niet alles zal ik gaan gebruiken, maar dat je op de hoogte bent van bestaan en werking van allerlei zaken is heel nuttig."
"Leuk al die blogs van de medecursisten. Ik word ook steeds enthousiaster en ook steeds nieuwsgieriger naar de wereld achter het internet."
"Deze cursus heeft me geleerd dat sociale media niet meer zijn weg te denken. Was ik tot dusverre afwachtend en terughoudend, die houding laat ik met plezier varen."

Zeeuws Archief, collage slotbijeenkomst deelnemers cursus 23 Dingen voor Zeeuwse archiefdiensten, 31-01-2013.

Wat gaan we met de 23 Archiefdingen doen?

In de blogposten van Ding 12: tussenevaluatie, en Ding 23: eindevaluatie, werden verschillende mogelijkheden geopperd om de 23 Archiefdingen in de praktijk te brengen. Dat waren zowel ideeën voor Web 2.0 toepassingen binnen de eigen archiefdienst:
"Dit is dan de afsluiting van een cursus waar ik veel van heb geleerd en ook nog een heleboel van in de praktijk ga brengen.Nu komt natuurlijk het meest belangrijke: wat gaan we ermee doen. Hoe gaan we datgeen we geleerd hebben nu in de praktijk brengen. We hebben net een website en dus is het zeker van belang om nu op de ingeslagen weg door te gaan. Samen met mijn collega zullen we eens rond de tafel gaan zitten om de 23 archiefdingen binnen onze instelling op de kaart te krijgen."
"Ik denk dat we binnen onze dienst wel wat meer 2.0 zijn geworden door de cursus. Wat vooral is veranderd is, is onze ‘mindset’. Ook als je geen 20 meer bent, kun je meedoen aan deze beweging, al gaat het misschien wat minder snel en gebruik je niet alle 23 dingen. Er wordt nu al door ons op persoonlijke titel getwitterd, er gaat een blog komen en we zullen met de communicatiecollega’s in conclaaf gaan om ter bekijken welke 2.0 uitingen er nog meer mogelijk zijn binnen de gemeentelijke kaders."
... als suggesties voor mogelijkheden om samen te werken in grotere gehelen: met andere (Zeeuwse) archiefdiensten en andere (erfgoed) instellingen:
"Samenwerken lijkt mij dus het sleutelwoord, instellingen die samenwerken, jong en oud die samenwerken enz."
"Waar dat mogelijk is moeten we samenwerken met elkaar. Daarbij moet het erfgoed centraal staan. Dat betekent wisselende partners: de ene keer een andere archiefdienst, de volgende keer een bibliotheek, een derde maal een museum. Van groot belang is elkaar te zien als meespeler en niet als concurrent."
Maar ook voor de deelnemers persoonlijk leverde de cursus voldoende inspiratie op om mee verder te gaan:
"Wat vond ik leuk, en dan kijk ik niet alleen naar wat leuk en goed is voor mijn werk. Het maken van een blog vond ik eigenlijk wel erg leuk, vooral het zoeken naar beeldmateriaal , plaatjes en video’s. Wie weet ga ik dat nog eens oppikken."
"Favoriet ding is zonder twijfel het maken en bedenken van het blog. Ik ben een absolute fan van WordPress geworden. (...) Privé wil ik verder met Facebook, Flickr, m’n nieuwe blog, Skype, …. genoeg."

Zeeuws Archief, taart cursus 23 Dingen voor Zeeuwse archiefdiensten, 31-01-2013.

Taart en certificaten

Kortom, de cursus heeft eigenlijk voor alle deelnemers iets gebracht en zonder enige uitzondering waren degenen die hem hebben afgerond enthousiast. Helaas waren er ook een paar afvallers, waarvan er enkele hebben aangegeven de cursus toch nog af te maken.

Alle deelnemers werden tijdens de afsluitende bijeenkomst verrast met een speciaal gemaakt 23 Archiefdingen-taart, en lieten zich die goed smaken! In het auditorium in het Zeeuws Archief werden de blogbijdragen en de ervaring geëvalueerd en ontvingen de deelnemers uit handen van hun coaches de felbegeerde certificaten. De coaches werden bedankt voor hun positieve steun en hun reacties op de blogposten.

Als speciale gast was aanwezig Christian van der Ven, mede-initiatiefnemer van de cursus 23 Archiefdingen en de community van archivarissen in Nederland en Vlaanderen Archief 2.0, die van te voren de ge-update cursus 23 Archiefdingen voor Zeeuwse archiefdiensten had doorgelezen en voorzien van deskundig commentaar en nuttige tips. Uiteraard werd ook hij bedankt voor zijn zeer gewaardeerde inzet. De bijeenkomst werd besloten met een gezamenlijke lunch.

En, heel belangrijk: er zijn meteen plannen gesmeed voor het organiseren van een Zeelandbrede brainstormbijeenkomst van archiefmedewerkers om te inventariseren wat elke dienst al doet met Web 2.0 toepassingen en op welke gebieden we kunnen samenwerken. Dat is nog eens actie!

Het einde van deze cursus is een mooi begin

Tot slot nog een beloftevolle quote uit het weblog van een van de deelnemers aan de cursus 23 Dingen voor Zeeuwse archiefdiensten:
"Samen met de andere sociale media heeft deze cursus mijn horizon verbreed. Ik heb nu veel beter zicht op het gereedschap dat beschikbaar is en dat ik kan inzetten. Van deze dingen kunnen we een nuttig gebruik maken om ons vak een extra dimensie te geven. De charme van het oude is op die manier goed te combineren met de uitdagingen van het nieuwe. Wie dat op een goede manier doet, weet dat geschiedenis elke keer weer nieuwe uitdagingen oplevert en die zijn er om aan te gaan. Daarom is het einde van deze cursus een mooi begin."


Door: Anneke van Waarden-Koets, coördinator Educatie & Exposities