Oude topografische kaarten van Zeeland straks via internet beschikbaar

Sinds bijna een jaar werken de provincie Zeeland, het Kadaster, 11 Zeeuwse gemeenten en het Zeeuws Archief samen in het project ‘Uitbreiding cultuur-historische hoofdstructuur (CHS) provincie Zeeland’. Achter deze vrij ingewikkelde en lange naam gaat een misschien wel even ingewikkelde en lange geschiedenis schuil. In deze blogpost meer over het initiatief om in de toekomst oude topografische kaarten van Zeeland uit de collectie van het Zeeuws Archief via internet beschikbaar te stellen voor iedere geïnteresseerde onderzoeker.

In 1986 werd de Stichting Kadastrale Atlas Zeeland opgericht door het Rijksarchief in Zeeland en het Kadaster. Tot 2000 gaf deze stichting de bekende ‘Kadastrale Atlassen’ uit. In deze atlassen werden per gemeente de kadastrale minuutplans van 1832 met de bijbehorende Oorspronkelijke Aanwijzende Tafels (OAT’s) van eigenaren opgenomen. In 2000 startte het landelijke project ‘De Woonomgeving’ (inmiddels WatWasWaar). Alle kadastrale minuutplans van Nederland uit 1832 met bijbehorende OAT’s werden gescand en via een gemeenschappelijke website ter beschikking gesteld. De Stichting Kadastrale Atlas Zeeland besloot eveneens ‘digitaal’ te gaan en geen papieren atlassen meer uit te geven. Een mooi Zeeuws voorbeeld op deze site is Veere, hier is al veel informatie aan de kaarten gekoppeld.

Een belangrijke nieuwe toepassing die door het digitaliseren van de topografische kaarten mogelijk werd, was het zogenaamde georefereren en vectoriseren. Hierbij wordt een gedigitaliseerde oude kaart met behulp van ook nog bestaande structuren zoals sloten, wegen, dijken en kerken als het ware ‘vastgeprikt’ op een digitale basiskaart die de precieze huidige situatie weergeeft. Deze basiskaart heet Grootschalige Basiskaart Nederland (GBKN) en vormt het fundament in een GIS (Geografisch Informatiesysteem).

Eind 2009 is een projectgroep bestaande uit medewerkers van de provincie Zeeland, het Kadaster en het Zeeuws Archief aan het werk gegaan om de digitale versies van de kadastrale minuutplans van 1832 en een deel van de veel oudere kaarten van Van Deventer, Visscher-Roman en Hattinga (in totaal 1227 kaarten) achtereenvolgens te georefereren, vectoriseren en te koppelen in de cultuurhistorische hoofdstructuur (CHS) van de provincie. Hiermee wordt een HisGIS (historisch geografisch informatiesysteem) gemaakt.

Inmiddels heeft het bedrijf Fugro Aerial Mapping BV alle kaarten gegeorefereerd. Hierbij bleek dat er grote verschillen in moeilijkheid zijn tussen de kadastrale plans en de veel oudere kaarten van Van Deventer, Hattinga en Visscher-Roman. De eerste zijn veel nauwkeuriger en blijken vrijwel precies op de GBKN onderlaag te passen. Gezien de technische mogelijkheden van de vroege 19e eeuw een hele prestatie! De 17e en 18e eeuwse kaarten blijken meer aanpassing nodig te hebben. Er treedt soms veel vertekening op door het digitaal ‘trekken en duwen’ aan de kaart. In onderstaande afbeelding ziet u een oude kaart van het eiland Schouwen-Duiveland met daar overheen geprojecteerd de GBKN (rode lijnen). De grote verschillen zijn duidelijk.



De controle van het georefereerwerk neemt nog veel tijd in beslag. Pas daarna kan het vectoriseren gedaan worden. Naar verwachting zullen de kaarten vanaf medio 2011 voor iedereen via internet beschikbaar zijn via Cultuur historie Zeeland, een site van de provincie. U kunt dan snel en eenvoudig onderzoek doen naar de precieze ligging van nog bestaande of inmiddels verdwenen landschapselementen zoals wegen, percelen, dorpen, boerderijen, huizen enzovoorts. Ook kunnen we dan aan de historische basislaag nog andere bronnen koppelen, zoals luchtfoto’s, lijsten met volkstellingen, enzovoorts. De site is nu al het raadplegen waard, maar met de kaarten die nu bewerkt worden erbij wordt het nog veel mooier!

Door: Danël Obbink, archiefinspecteur