Allemaal Op Papier

Burgerlijke stand 200 jaar
In 2011 bestaat de burgerlijke stand 200 jaar. In heel Nederland zijn dit jaar activiteiten georganiseerd om dit te vieren, ook in het Zeeuws Archief.
Op het gebied van archiefeducatie hebben archieven in Nederland een website voor scholieren gemaakt: Allemaal Op Papier.

Allemaal Op Papier
Je hele leven staat beschreven in officiële documenten. Als je geboren wordt, als je trouwt en als je overlijdt, wordt dat bijgehouden in de registers van de burgerlijke stand. In Nederland is dat voor iedereen verplicht. Twee eeuwen geleden, toen de burgerlijke stand werd ingevoerd, waren er geen computers om alle gegevens over geboorte, huwelijk, echtscheiding en overlijden op te slaan. Dat gebeurde allemaal op papier. Op de website Allemaal Op Papier kunnen leerlingen alles over de burgerlijke stand te weten komen. Ze kunnen ontdekken, leren en bronnenonderzoek doen.

Akten van de burgerlijke stand
De website Allemaal Op Papier gaat vooral over de akten van de burgerlijke stand. Deze akten werden per jaar in registers genoteerd door de ambtenaar van de burgerlijke stand en bewaard in het gemeentehuis. Na verloop van tijd werden de registers van de burgerlijke stand overgebracht naar archiefdiensten. Daar kunnen mensen die bijvoorbeeld hun familiegeschiedenis uitzoeken, de akten raadplegen.

Allemaal op internet
Tegenwoordig worden bij de burgerlijke stand in het gemeentehuis alle gegevens over geboorte, huwelijk, echtscheiding en overlijden via de computer gemaakt en digitaal opgeslagen. De meeste archiefdiensten hebben de gegevens uit de oude registers van de burgerlijke stand die ze bewaren, op microfilms en microfiches gezet. Later hebben ze de gegevens uit de akten van de burgerlijke stand gedigitaliseerd. Alle gedigitaliseerde gegevens over geboorte, huwelijk, echtscheiding en overlijden zijn te vinden in verschillende personendatabases. De gegevens uit Zeeuwse akten van de burgerlijke stand kun je vinden in de database Zeeuwen Gezocht. Daarin kun je heel gemakkelijk op achternaam zoeken naar informatie die je nodig hebt om je familiegeschiedenis uit te zoeken.

Ontdekken en leren
Op de website Allemaal Op Papier kunnen scholieren van alles over de burgerlijke stand ontdekken en leren hoe ze in deze belangrijke bronnen onderzoek kunnen doen. De burgerlijke stand is ingesteld in de Franse Tijd. Alle achternamen werden vastgelegd in registers van naamsaanneming. De meeste mensen hadden 200 jaar geleden al een vaste achternaam, en degenen die dat niet hadden namen er een aan. In de akten van de burgerlijke stand kun je veel gegevens vinden die belangrijk zijn als je je familiegeschiedenis, je stamboom, gaat uitzoeken. Behalve namen, vind je leeftijden, woonplaatsen, beroepen en gegevens over naaste familieleden. Over al deze onderwerpen uit de akten van de burgerlijke stand is informatie te vinden op de website Allemaal Op Papier. Daarbij zijn vragen en opdrachten gemaakt, zodat leerlingen actief met de informatie uit de bronnen aan de slag kunnen gaan om zo hun onderzoeksvaardigheden te vergroten.

Voor wie en waarom Allemaal Op Papier?
De website is ontwikkeld voor de bovenbouw van het primair onderwijs en de eerste klas van het voortgezet onderwijs. Dit onderwijsproject sluit aan bij de kerndoelen over bevordering van burgerschapsparticipatie en het werken met historische bronnen. Door het op een overzichtelijke manier beschikbaar stellen van archiefmateriaal wordt de toegankelijkheid van historische bronnen voor de bovenbouw van het primair onderwijs en eerste klas van het voortgezet onderwijs vergroot. Dit programma sluit aan bij de landelijke canon Entoen.nu / Franse Tijd. De toelichting voor docenten geeft meer informatie over de verschillende toepassingen van de website. Het onderwijsproject is een initiatief van de landelijke groep ArchiefEducatie 2.0, waarvan het Zeeuws Archief ook deel uitmaakt. De website werd ontworpen door bureau onWijs. Meer informatie over de ontwikkeling van de website is hier te vinden.

Allemaal Op Papier in Zeeland
Op de pagina Zeeland vind je vier geboorteakten van onder meer beroemde Zeeuwen, vier huwelijks- of echtscheidingsakten, en vier overlijdensakten. Het zijn akten uit alle regio's, zodat alle scholen uit Zeeland akten uit hun omgeving kunnen vinden.
In de eerste helft van 2012 kunnen de lessen over de burgerlijke stand en stamboomonderzoek gecombineerd worden met een bezoek aan de tentoonstelling Akten van Lief & Leed - 200 jaar Burgerlijke Stand, die in het Zeeuws Archief te zien is. Voor meer informatie hierover kan contact opgenomen worden met Educatie & Exposities van het Zeeuws Archief, via e-mail educatie@zeeuwsarchief.nl.


Door: Anneke van Waarden-Koets, Educatie & Exposities

Nieuwe gaatjescamera's dankzij Zeeuws Archief

Medewerkers en vrijwilligers van het Zeeuws Archief hebben weer hun best gedaan om blikjes te sparen voor het solargraphy-project van de Middelburgse Volkssterrenwacht Philippus Lansbergen. Bestuurslid Jan Koeman van de sterrenwacht haalde vorige week de lege blikjes op.
Koeman: "Er is momenteel veel vraag naar gaatjescamera's omdat mensen graag weer willen meedoen aan het fotograferen van de zonnebaan in de eerste helft van 2012. Ik ben dan ook bijzonder blij met de hulp van de medewerkers en vrijwilligers van het Zeeuws Archief, die de speciaal gemaakte blikjesdoos trouw blijven vullen!"

Van de blikjes maakt Jan Koeman gaatjescamera's (pinholecamera's). Die kunnen op elke gewenste plaats in Zeeland worden opgehangen. Door een piepklein gaatje wordt het zonlicht geprojecteerd op fotopapier in het blikje. Na een half jaar levert dat spectaculaire foto's op.

De zonnebaanfoto's (solargraphs) die eind december 2012 worden onthuld, hebben gedurende een belichtingstijd van 6 maanden de omgeving en de baan van de zon tussen het hoogste punt op 21 juni en het laagste punt op 21 december vastgelegd. Ieder blikje bevat een unieke fotografische opname.

Voordat het blikje wordt verwijderd van de plaats waarop het een half jaar heeft gehangen, moet het gaatje dichtgeplakt worden, zodat er geen licht meer bij kan. Daarna kan het blikje veilig worden verwijderd en kan de foto ontwikkeld worden. Ontwikkelen kan gebeuren in het gebouw van de Middelburgse Volkssterrenwacht aan de Herengracht.

Iedereen die het afgelopen half jaar een of meer blikjes heeft opgehangen, kan de foto's vrijdagavond 23 december, als de kortste dag voorbij is, laten ontwikkelen bij de Volkssterrenwacht. Daar zitten vanaf 19.30 uur medewerkers van de sterrenwacht klaar met scanners en schermen, zodat je het resultaat meteen kunt bewonderen. Wie een usb-stick meeneemt, kan de opname direct mee naar huis nemen. Nieuwe fotoblikjes zijn te koop voor € 5,00. Ze kunnen iedere vrijdagavond, uiteraard ook op 23 december, bij de Volkssterrenwacht worden opgehaald.

De Volkssterrenwacht Philippus Lansbergen verwacht rond de 100 mensen die hun ingeblikte zonlicht tijdens deze donkere dag voor kerstavond laten onthullen. Ook een aantal medewerkers en vrijwilligers van het Zeeuws Archief doet mee aan het solargraphy-project en laten vrijdagavond 23 december hun gaatjescamera's openen.

Het Zeeuws Archief nam in 2010 deel aan het eerste Zeeuwse solargraphy-experiment. Een eerste proeve na een maand bleek veelbelovend. De onthulling van de zonnebaanfoto's vond eind december van dat jaar onder grote belangstelling plaats. Het leverde prachtige foto's van het gebouw op, met op de achtergrond de abdijtoren Lange Jan.

Na de kortste dag in 2011 worden in de tuin van het Zeeuws Archief weer enkele blikjes opgehangen om te experimenteren met smalle en brede blikjes en grote en kleine gaatjes. En uiteraard blijven de medewerkers en vrijwilligers blikjes sparen voor dit bijzondere Zeeuwse solargraphy-project!


Door: Anneke van Waarden-Koets, Educatie & Exposities

Zoekplaatje 2

Sedert vorige maand is de beeldbank van het Zeeuws Archief vernieuwd. Scans van foto's, tekeningen, prenten, gravures en prentbriefkaarten zijn nu onderdeel van de database van de website Archieven.nl. De beeldbank is te raadplegen via de website van het Zeeuws Archief en via de website Archieven.nl > Beeld en geluid > Zeeuws Archief.
Regelmatig krijgen wij opmerkingen van het publiek over de beschrijvingen van beeldmateriaal. Vandaag ontvingen we weer een opmerking over een foto uit de collectie van de Middelburgse fotograaf D.P. Cornelisse. Op onze vorige vraag hebben we helaas nog geen reactie ontvangen. Volgens de beschrijving betreft het de haven van Colijnsplaat, maar dat wordt betwijfeld. Vandaar dat we onze vraag 'in de groep gooien'. Wie weet waar deze foto is gemaakt, op het eiland Tholen misschien of toch in een ander deel van Zeeland?

Door: Leo Hollestelle, beheerder beeldbank

Zeeuwse Archievendag : een impressie

Zaterdag 15 oktober vond de Zeeuwse Archievendag plaats in het Zeeuws Archief. Voor de tweede keer op rij werd ook de Genealogische Contactdag gehouden. Het thema van de dag was 'Goed Zeeuws, goed rond'. Ongeveer 250 bezoekers namen deel aan de verschillende activiteiten: rondleiding door het depot, bezoek aan de genealogische markt, lezing genealogie en internet en workshop Zeeuwen Gezocht, lezing over de rijksgrens tussen Zeeland en België, het optreden van Engel Reijnhoudt en Ambras, de Zeeuwse knop als bakblik en de lezing van Sjeng Scheijen.

Een foto-impressie:

Directeur Hannie Kool-Blokland geeft het startsein om 10.00 uur

Tinka Leene met haar stand met de Zeeuwse Knop in bakblikvorm

Genealogische markt in de studiezaal

Bezoekers in het Genealogisch Centrum

Lezing van Bob Coret: Genealogie en internet

Lezing P.W. Stuij over de Rijksgrens van Zeeland en België

Rondleiding door het depot

Conference over de akten van lief & leed door Engel Reijnhoudt en Ambras

Schrijver Sjeng Scheijen signeert zijn boek over Sergej Diaghilev in het archiefcafé na afloop van zijn lezing

Het lied over de akten van de akten van lief en leed van de burgerlijke stand kunt u zien en beluisteren op het Youtube-kanaal van het Zeeuws Archief.

Zoekplaatje

Sedert vorige maand is de beeldbank van het Zeeuws Archief vernieuwd. Scans van foto's, tekeningen, prenten, gravures en prentbriefkaarten zijn nu onderdeel van de database van de website Archieven.nl. De beeldbank is te raadplegen via de website van het Zeeuws Archief en via de website Archieven.nl > Beeld en geluid > Zeeuws Archief.
Regelmatig krijgen wij opmerkingen van het publiek over de beschrijvingen van beeldmateriaal. Vandaag ontvingen we een opmerking over deze foto uit de collectie van de Middelburgse fotograaf D.P. Cornelisse. Volgens de beschrijving betreft het een straat te Oud-Vossemeer, maar dat wordt betwijfeld. Vandaar dat we onze vraag 'in de groep gooien'. Wie weet waar deze straat is, op het eiland Tholen of toch in een ander deel van Zeeland?

Door: Leo Hollestelle, beheerder beeldbank

Nieuwe computers (deel 2)

Maandag is het opbouwen van het nieuwe computernetwerk echt begonnen. Via deze foto-blogpost gunnen we je een blik in de serverruimte van het Zeeuws Archief.

Door: Poulus Bliek, systeembeheerder

Nieuwe computers

Het Zeeuws Archief gaat de komende maanden haar computers vervangen. De voorbereidingen hiervoor zijn in volle gang. Verleden week werden de nieuwe servers bezorgd en afgelopen vrijdag is de serverkast op zijn plaats gezet.
Onderstaande foto's laten zien dat het plaatsen van de serverkast een lastige klus was. Het rack moest eerst naar boven worden getild over een smal trappetje. Eenmaal boven ging het rack maar net door de deur van de computerruimte.

Door: Poulus Bliek, systeembeheerder

200 jaar achternamen, geen nieuws

Op 18 augustus 1811 verordonneerde de Franse overheid dat iedereen een achternaam aan moest nemen, die in het vervolg zou overerven van de vader (of ongehuwde moeder) op de kinderen. Dat was in Zeeland niet echt nieuws: vrijwel iedereen had al een achternaam.

Een enkeling gebruikte nog een patroniem, dat wil zeggen de naam van de vader met -zoon of (zeker in Zeeland) -se erachter. Dat was in vroeger eeuwen een heel gebruikelijke manier om iemand aan te duiden, maar vooral in grotere plaatsen gaf het al snel aanleiding tot verwarring omdat er nu eenmaal maar een beperkt aantal voornamen in gebruik was. Het gebruik om, zoals in het noorden en oosten van Nederland wel gebeurde, de naam van de boerderij als nadere aanduiding te gebruiken is hier nooit echt aangeslagen.

Dat er toch veel Zeeuwse families zijn met een achternaam als Cornelisse, Dingemanse en Lievense, afgeleid van voornamen, komt omdat die namen in 1811 al lang familienaam geworden waren. Het was dan niet de naam van de vader maar van een voorvader van lang geleden.

Er zijn in Zeeland dan ook maar weinig mensen ingeschreven in de Registers van Naamsaanneming. Voor zover ze bewaard zijn gebleven staan er in de steden vooral Joodse inwoners in: zij gebruikten vaak wel nog patroniemen.

Dat de diverse lokale overheden het aannemen van een (andere) achternaam toch wel heel serieus namen bewijst het bovenstaande lijstje, gevonden in een register van de Polder Oosterenban van Schouwen. Hierin legde één van de polderbestuurders vast wie er in zijn polder (die niet samenviel met een burgerlijke gemeente) van naam veranderd was. Het zijn er maar zes, en allemaal verruilen ze een patroniem voor een meer sprekende naam.

Voor wie nog meer wil weten: collega Leo Hollestelle legt uit hoe het zit in een filmpje van Omroep Zeeland.



Door: Lineke van den Bout, projectleider digitalisering BS

Het probleem met bijnamen: Keesje van Domburg

Op maandag 24 april 1911 verscheen dit bericht in de Zierikzeesche Nieuwsbode. Van deze Keesje van Domburg zijn ook in de collecties van het Zeeuws Archief een aantal foto's te vinden. Volgens de overlevering was hij een vrijgezel die ruim 60 jaar lang in de kleding bleef lopen die in de mode was in zijn late tienerjaren. Daardoor was hij een bezienswaardigheid in de badplaats. En blijkbaar liet hij zich die belangstelling graag aanleunen. Misschien verdiende hij er zelfs wel een zakcentje mee.

In het kader van 200 jaar burgerlijke stand ben ik op zoek gegaan naar de overlijdensakte van Keesje. Ik had een jaartal en een plaatsnaam, dus hoe moeilijk kon het zijn? Dat bleek nog niet mee te vallen... Dat Keesje van Domburg een bijnaam was wisten we al lang. Bijnamen waren, zeker voor opvallende types als Keesje, zeer gebruikelijk op Walcheren. In het krantenbericht wordt echter een 'echte' naam genoemd, C. van Sluys. Maar zoeken in zeeuwengezocht op deze naam leverde niks op, ook niet op de varianten Van Sluijs en Van Sluis. Ook het doorkijken van het hele register van overlijdens in Domburg in 1911 leverde geen akte op die van Keesje zou kunnen zijn. Dat was vreemd.

De oplossing bleek bij een wat bredere zoektocht: Keesje woonde niet in Domburg maar officieel net over de grens in Aagtekerke. Daar overleed hij ook volgens de overlijdensakte, om precies te zijn op zondag 16 april om half tien 's ochtends. Hij was 79 jaar eerder, op 20 maart 1832, in Serooskerke (W) geboren. En wel als Cornelis Versluijs, volgens de burgerlijke stand. Vandaar dat ik hem niet kon vinden!


Het gevolg van één en ander is wel dat mensen die op zoek zijn naar de officiële gegevens van Keesje van Domburg deze aktes niet zo snel zullen kunnen vinden. En andersom zullen mensen die Cornelis Versluijs tegenkomen bij hun stamboomonderzoek misschien nooit weten dat hij wereldberoemd was als Keesje van Domburg. Jammer eigenlijk.

De moraal van dit verhaal: bijnamen zijn interessante maar ook ingewikkelde dingen als je archiefonderzoek doet. En geloof niet alles wat je in de krant leest!

Door: Lineke van den Bout, projectleider scannen burgerlijke stand

Website Zeeuws Archief in storing

UPDATE: dankzij het snelle meedenken van webbouwer Fabrique is de site weer online! De twitterberichten zijn daar nog even niet te zien maar dat komt maandag wel goed. De verandering van het twitteraccount van @zeeuwsarchief1 naar @zeeuwsarchief bleek de oorzaak van de problemen.

Momenteel (vrijdagavond 29 juli 2011) vertoont de website www.zeeuwsarchief.nl een foutmelding. Het vervelende is dat dit in het weekend gebeurt en dat we er zelf even niets aan kunnen doen. U zult het dus even zonder moeten doen!

We proberen u op de hoogte te houden via dit weblog en via twitter en onze facebookpagina. Zodra er iets te melden is doen we dat op die drie plaatsen.

Zoekt u informatie over de collecties van het Zeeuws Archief? Dat kan nog steeds!
Zoekt u beschrijvingen van archiefstukken of beeldmateriaal, ga dan naar www.archieven.nl.
Zoekt u personen, bijvoorbeeld voor stamboomonderzoek, ga dan naar www.zeeuwengezocht.nl.
Zoekt u Zeeuwse boeken, dan kan dat via de catalogus van de zeeuwse bibliotheken.

We werken intussen aan een oplossing, excuses voor het ongemak!

Door: Lineke van den Bout, webcoördinator

De familie Caland in de burgerlijke stand

In dit jaar, waarin de burgerlijke stand 200 jaar bestaat, laten we op dit weblog een aantal opvallende figuren de revue passeren. Deze keer twee akten in de hoofdrol: die van Abraham en zijn zoon Pieter Caland

Abraham Caland werd geboren in Westkapelle op 22 maart 1789, als zoon van een dijkwerker. Hij volgde in zijn vaders voetsporen, maar wel op een wat ander niveau: hij werd eerst opzichter bij de Polder Walcheren om in 1812 in dienst te treden bij Rijkswaterstaat. Bij deze dienst doorliep hij alle rangen totdat hij in 1837 werd benoemd tot hoofdingenieur van de Waterstaat in het district Zeeland. Hij bekleedde deze functie tot zijn 65ste. Daarna werd hij president van de centrale directie van de Polder Walcheren. Ook was hij lid van de gemeenteraad van Middelburg. Hij trouwde met Catharina Wilhemina van der Plas. Het echtpaar kreeg in totaal 9 kinderen waarvan de oudste zoon jong overleed. Na het overlijden van zijn eerste echtgenote hertrouwde hij met Anna Elisabeth Schorer. Op 11 april 1869 overleed Abraham te Middelburg.


In zijn overlijdensakte zien we een eigenaardigheid die in de 19de eeuw regelmatig voorkomt: zijn achternaam wordt ook op een andere manier gespeld, namelijk als Calant, met een t. In 1869 is de ambtenaar van de burgerlijke stand zich er van bewust dat dit voor verwarring kan zorgen en hij vermeldt dus de variant in een kantbeschikking in de akte. In de eerste jaren na invoering van de burgerlijke stand is dat nog niet zo gebruikelijk en kunnen sommige namen in de aktes op heel verschillende manieren gespeld zijn.

De Calandpolder, ingedijkt in 1847 in het Sloegebied tussen Walcheren een Zuid-Beveland, is naar Abraham genoemd. Hij was mede-eigenaar van de polder.

Pieter Caland was een zoon van Abraham en zijn eerste vrouw, Catharina Wilhemina van der Plas. Hij trad eveneens in de voetsporen van zijn vader en grootvader. Nadat hij in Breda was opgeleid aan de Militaire Academie als kadet voor de waterstaat werd hij uiteindelijk Hoofdinspecteur bij Rijkswaterstaat. Zijn naam is vooral verbonden met de aanleg van de Nieuwe Waterweg van Hoek van Holland naar Rotterdam. Ondanks veel tegenwerking wist hij het principe van een open vaarweg, dus zonder sluizen en andere obstakels voor de scheepvaart, overeind te houden. Pas na zijn dood, in 1902 in Wageningen, kreeg hij hiervoor de eerbewijzen: het Calandplein in Rotterdam is naar hem genoemd en op zijn geboortehuis in Zierikzee (Oude Haven 51) is een plaquette aangebracht.


Pieter werd geboren op 23 juli 1826 in Zierikzee. Op zijn geboorteakte zien we de handtekening van zijn vader Abraham, die zijn zoon natuurlijk zelf aangaf. Pieter zelf trouwde in 1849 met jonkvrouw Helena de Jonge uit Zierikzee en kreeg met haar 7 kinderen, alle buiten Zeeland. Het grappige is dat één van zijn zoons, Marinus Caland, op zijn beurt weer Hoofingenieur-directeur van Rijkswaterstaat in Zeeland is geworden. Zo blijven de Calands voor eeuwig verbonden met de Zeeuwse waterstaat.

Door: Lineke van den Bout, projectleider scannen burgerlijke stand

Jaap van Westen – een leven vol muziek

Een akte van de burgerlijke stand. Neutrale gegevens over personen die geboren, getrouwd en overleden zijn. Achter deze akten schuilt een heel mensenleven vol verhalen, belevenissen en ervaringen. In dit jaar, waarin de burgerlijke stand 200 jaar bestaat, laten we er in dit weblog een aantal de revue passeren. Deze keer de huwelijksakte van Jacob van Westen en Jannetje Fraanje in Borssele op 3 juli 1919.

Van koeienwachter tot kleermaker

Jacob (Jaap) van Westen (Borssele 25 april 1893 – Goes 6 juli 1976), is één van de elf kinderen van Marinus van Westen en Maatje Walhout. Vader Marinus verdient de kost als dagloner. Het gezin heeft het niet breed. Jaap bezoekt vier jaar de lagere school. Daarna is hij niet meer welkom omdat hij geen pokkenbriefje kan overleggen. Hij krijgt vervolgens les van een privé-onderwijzer, maar moet ook meehelpen de kost te verdienen als koeienwachter bij een boer. Dan wordt Jaap verliefd op Jannetje (Jaantje) Fraanje (Borssele 24 maart 1895 – Goes 10 augustus 1979). Zo vaak hij kan loopt hij een eindje met haar op. Maar als vader Fraanje daar lucht van krijgt, steekt hij er snel een stokje voor en loopt voortaan met zijn dochter mee. Jaap gaat in de leer bij kleermaker De Meij in Goes. Hij blijft contact houden met Jaantje. Dat wordt gemakkelijker als zij als dienstmeisje gaat werken in het grote huis op de kop van de Beestenmarkt in Goes. Het stel verlooft zich en hoopt spoedig te trouwen.

Lieve Jaantje

Dan breekt de Eerste Wereldoorlog uit. Er wordt een algehele mobilisatie afgekondigd. Ook Jaap van Westen moet zich melden. Hij wordt gelegerd op de Veluwe. In de kazernes zitten de soldaten dicht op elkaar. Hoewel ze het tijdens de mobilisatie op zich niet slecht hebben, verandert dat op het laatst van de oorlog. Honger lijdende soldaten slaan in oktober 1918 aan het plunderen in Harskamp. En tot overmaat van ramp breekt de Spaanse griep uit. In de kazerne waar Jaap gelegerd is slaat de Spaanse griep in volle hevigheid toe. Ook hij wordt zwaar ziek. Op een ochtend wordt hij wakker en ziet dat bijna al zijn haar in grote plukken op zijn kussen ligt. In een brief aan zijn Jaantje schrijft hij: “Lieve Jaantje, nu zul je nooit meer liefkozend met je handen door mijn haaren kunnen streelen.” Gelukkig komt Jaap de ziekte te boven. Op 3 juli 1919 treedt hij in Borssele in het huwelijk met zijn geliefde Jaantje. Zijn broer Jan is getuige en voor Jaantje is haar broer Cornelis getuige. Ook de wederzijdse ouders, Marinus van Westen en Maatje Walhout en Pieter Fraanje en Cornelia Steenblok tekenen de huwelijksakte, want bruidegom en bruid hadden tot de leeftijd van 30 jaar toestemming van de wederzijdse ouders nodig om te mogen trouwen.

Van overhemdenwinkel naar herenmodezaak

Een jaar later beginnen Jaap en Jaantje samen een winkeltje in overhemden in de Lange Kerkstraat in Goes. Daar wordt hun dochter Maatje Cornelia geboren. In 1921 verhuist het jonge gezin met de zaak naar de Lange Vorststraat. Zowel de winkel als het gezin breidden zich gestaag uit. Er volgen nog een zoon, Pieter Marinus, en drie dochters, Cornelia, Marina en Alida. Het overhemdenwinkeltje groeit uit tot de gerenommeerde herenmodezaak Maison Van Westen.

Muziekliefhebber

Jaap van Westen is een levensgenieter en een hartstochtelijk muziekliefhebber. Hij leert orgelspelen en dirigeert koren in ’s-Gravenpolder, Nieuwdorp, Lewedorp en Borssele. Midden jaren vijftig wordt hij dirigent van het gemengd koor Jubilate Deo in Goes. Jaap van Westen zingt en musiceert niet alleen, hij waagt zich ook aan componeren. Aanvankelijk zijn het kinderliedjes, later wat grotere werken, zoals een compositie van ‘Psalm 104’, die veelvuldig wordt uitgevoerd. Jaap van Westen componeert twee oratoria: ‘Daniël’ en ‘Esther’. In de jaren dertig komt zijn oratorium ‘Daniël’ tot stand. Het oratorium verhaalt over het leven van Daniël in de tijd dat het Joodse volk in ballingschap in Babylonië leeft. Daniël en zijn vrienden blijven hun geloof trouw, ondanks vele beproevingen die ze moeten doorstaan. De muziek voor koor, solisten, orgel, piano en orkest, is romantisch, licht dramatisch en is een sfeervolle, beeldende verklanking van de woorden van Francien Poley-Scheele, zijn vaste librettiste.

Oratorium Daniël

Het oratorium ‘Daniël’ wordt voor het eerst uitgevoerd op 6 november 1940 door drie koren uit Yerseke, Hansweert en Wemeldinge, onder leiding van Jan Kousemaker, ten bate van de wederopbouw van de Hervormde kerk in Yerseke, die in de meidagen van de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd is. De compositie maakt grote indruk. Tijdens de uitvoering van het oratorium in het Schuttershof te Goes op 25 en 26 december 1940 wordt Van Westen zelfs gehuldigd met een lauwerenkrans. Gedurende de oorlogsjaren wordt het oratorium verschillende keren uitgevoerd, vaak met solisten met orkestbegeleiding, en enkele malen onder directie van de componist, J. van Westen. In maart 1941 wordt de Goesche Oratorium Vereeniging opgericht. Jaap van Westen wordt lid van de zangvereniging die onder directie staat van Jan Kousemaker, met wie hij zeer goed bevriend is geraakt. Iedere week komt Jan Kousemaker naar het huis achter de winkel om samen te musiceren en te praten over hun grote liefde: muziek en zang. Kousemaker verzorgt ook samen met Van Westens oudste dochter Maps vioolconcerten. Alle kinderen van Jaap en Jaantje bespelen een of meerdere instrumenten en enkele zingen mee in een van zijn koren.

Op de radio

Op 20 en 21 juli 1948 voert de Goesche Oratorium Vereeniging het oratorium ‘Daniël’ uit in de Concert- en Gehoorzaal te Middelburg. Het concert op 21 juli is heel bijzonder omdat het rechtstreeks wordt uitgezonden door de NCRV op Hilversum 1. Speciaal voor deze uitvoering worden landelijk bekende solisten gecontracteerd. Eén van hen is de sopraan Erna Spoorenberg, die dan aan het begin van haar glansrijke carrière staat. De andere solisten zijn de alt Watty Feenstra-Krap, de tenor Ary Roodenburg en de bas Henk Driessen. Deze bijzondere uitvoering is ook op 78-toerenplaten vastgelegd. Kleinkinderen van Jaap van Westen (de kinderen van zijn zoon Piet), hebben de platen enkele jaren geleden laten overzetten op cd, zodat de uitvoering ervan in de oorspronkelijke versie beluisterd kan worden. De originele partituur van het oratorium ‘Daniël’ en ook de partituren van veel andere werken zijn bewaard gebleven.

Mijn opa

Muziek blijft belangrijk in het leven van Jaap van Westen. Hij geniet ervan als zijn kleinkinderen samen in de huiskamer musiceren en zingen en neemt dat op met de bandrecorder. Ik heb veel goede en mooie herinneringen aan hem. Jaap van Westen was mijn opa.

Door: Anneke van Waarden-Koets, Educatie & Exposities

Archiefassistenten krijgen hun diploma!

Vandaag, donderdag 23 juni mogen wij bij de Archiefschool onze diploma's voor Archiefassistent in ontvangst nemen!

Hiervoor hebben we ieder vijf modules moeten afronden: ‘Thuis in het archief’, ‘Geschiedenis’, ‘Documentanalyse’, ‘Beschikbaar stellen’ en ‘Materiële Zorg’ (Machteld) en ’Archiefbewerking’ (Susanne).Voor onze functie als archiefassistent is dit een goede basis en aanvulling geweest. Ook al was het soms wat veel om naast het werk nog het nodige huiswerk te maken en de theorie te leren, we missen het best wel een beetje dat we niet meer naar de Archiefschool gaan!

Vooral het contact met collega’s van andere archiefinstellingen en het bespreken van nieuwe ontwikkelingen op archiefgebied, die veelal in de lessen besproken werden.
Maar goed, we hebben het afgerond en leren nog steeds ontzettend veel tijdens de studiezaaldienst zelf en van onze archivarissen.

Door: Susanne Koole en Machteld Steketee, archiefassistenten

Machteld en Susanne, namens al jullie collega's VAN HARTE GEFELICITEERD!

Rock en Roll in het Zeeuws Archief

Wordt het Zeeuws Archief de nieuwe rocktempel van Zeeland of het nieuwe Paradiso?

Dit is allemaal zeer onwaarschijnlijk, maar er kwam een mail binnen op onze info mailbox met de vraag of we misschien een instelling wisten met een bibliotheek met een houten trap met een 17e eeuwse uitstraling om opnames te maken voor een video clip en een fotoreportage voor de band El Combo. Laten we die nu net zelf in ons Van de Perrehuis hebben!

Dus ben ik in mijn enthousiasme in overleg gegaan of het mogelijk was om onze bibliotheek beschikbaar te stellen voor dit doel. Dit was na overleg tussen alle partijen gelukkig mogelijk. Zaterdag 28 mei was het dan zover, de voltallige band stond om 17.00 uur op de stoep bij het Zeeuws archief met fotograaf en filmmaker. Onder begeleiding van mij en mijn lieftallige assistente Shannon (voor insiders mijn dochter) vonden de opnamen plaats in onze bibliotheek.

De bandleden waren zeer te spreken over deze exclusieve locatie waar ze mochten filmen voor de nieuwe clip. De bedoeling is dat deze medio september uitkomt en zal worden uitgezonden mede door omroep Zeeland. De opnames voor deze clip zijn o.a. ook gemaakt in café de Mug en in een park hier in Middelburg. De foto’s die alhier zijn geschoten worden gebruikt voor de cover van hun nieuwe LP. Jawel je leest het goed, er wordt weer geperst op vinyl, terug naar het verleden voor een warmer geluid. En met het geluid zat het ook wel goed hier in het van de Perrehuis, wat een akoestiek! Een beetje jammend op de tunes van de Golden Earing met Midnight Rambler zat de goede sfeer er al snel in. Tijdens de fotoshoot kwamen de grote namen van Hemingway en die van Charles Dickens nog ter sprake.
Al met al was dit een bijzondere happening in een bijzondere sfeer die zeker tot uitdrukking zal komen op beeld en geluid.

Het lied gaat over een man in de zeventiende eeuw die een schrijver zoekt om zijn verhaal op papier te krijgen. Een deel van de tekst van het lied:

Ik ben zo tomeloos jaloers op de schrijvers die zich zonder te bedenken storten op het maagdelijk papier
Fanaten en piraten van het menselijk denkvermogen, met karakterschetsen in een gloedvol betoog
En als bezeten, kalm, onthutsend zeker, met een hand die lijkt geleid vanuit de hemel of de hel
Een boek te schrijven in een nacht, in alle pracht en weer doorkrast, opnieuw geopend met zijden kracht

De elastieke grenzen van het menselijk denkvermogen dienen steeds opnieuw verkend en opgerekt te worden
Zodat de geest zich kan bevrijden van het instinctmatig lijden dat ons bindt aan oude wetten van weleer
En dan de boeken die geschreven zijn, verketterd en verbrand en weer gebruikt voor snode doelen
Want wat geweest is komt weer terug, niets geleerd om de ketenen van woorden te doorbreken

Talent, Talent….
En de kunst om uit te voeren wat er rondspookt in je hoofd.

Een vroegere uitvoering van dit nummer is te vinden op YouTube.

Het is en was weer een nieuwe uitdaging om aan mee te werken en heb het als zeer plezierig ervaren. Met dank aan mijn lieftallige assistente en de leden van El Combo!

Door: Pieter Brouwer, medewerker Facilitaire en Administratieve Ondersteuning

PS. Zelf de Van de Perrebibliotheek bekijken? Kom zaterdag 4 juni naar het Hofplein in Middelburg en ga mee met één van de rondleidingen! Meer info.

Geboorteakte van een beroemde Zeeuw

Op 25 mei 1865, om 7 uur 's avonds, werd in het gezin van predikant Catharinus Forandinus Zeeman en zijn vrouw Wilhelmina Worst een zoon geboren. Hij krijgt de volgende dag de naam Pieter toebedeeld bij de aangifte van zijn geboorte in het gemeentehuis van Zonnemaire. Het is niet het eerste kind in het gezin, maar helaas zijn beide eerdere kinderen tijdens of kort na de geboorte overleden. Van twee jongere broertjes zal er ook maar één volwassen worden.

Pieter geeft al jong blijk van een grote belangstelling voor natuurkunde. Als hij 18 jaar oud is, in 1883, is het noorderlicht te zien in Zeeland. Pieter doet waarnemingen, schrijft deze nauwkeurig op en stuurt ze naar het tijdschrift Nature, waarin het artikel wordt gepubliceerd. Geen wonder dat Pieter natuurkunde wil gaan studeren. Nadat hij de HBS in Zierikzee heeft afgerond verlaat hij dan ook de provincie om eerst in Delft en later in Leiden verder te studeren.

Het bekendst werd Pieter Zeeman van de Nobelprijs, die hij in 1902 samen met zijn leermeester Lorentz ontving voor de ontdekking van het Zeemaneffect: het verschijnsel dat spectraallijnen van een atoom dat vanuit een aangeslagen toestand licht uitzendt zich opsplitsen bij de aanwezigheid van een sterk magnetisch veld. Dit is het bewijs voor het bestaan van elektronen. Pieter zou steeds bezig blijven met onderzoek naar optische verschijnselen en licht.

Pieter keert nooit terug naar Zeeland, hij overlijdt in Amsterdam op 9 oktober 1943. Zijn persoonlijk archief wordt bewaard in het Noord-Hollands Archief in Haarlem. In Zeeland wordt hij nog wel geëerd: in Zierikzee is de scholengemeenschap naar deze bijzondere Zeeuw genoemd. En natuurlijk is er een Pieter Zeemanstraat in Zonnemaire.

Van welke beroemde of interessante Zeeuw, geboren tussen 1796 en 1911 of overleden tussen 1811 en 1961 zou u hier de akte willen zien? Laat het ons weten!

Door: Lineke van den Bout, projectleider scannen burgerlijke stand