Witte handschoentjes?

Nitril handschoenen  en een ambrotypie uit het familiearchief Van Citters

Laatst was het wel of niet dragen van katoenen handschoenen bij het raadplegen van archiefstukken weer een item in de sociale media. Het blijft verwarrend dat je op de televisie bijvoorbeeld altijd weer die handschoenen in beeld ziet komen op het moment dat er erfgoed getoond wordt, terwijl ze bij veel archieven juist niet meer gebruikt worden.

In de studiezaal van het Zeeuws Archief worden ook niet meer witte katoenen handschoenen aan bezoekers uitgegeven. Want ook hier is het de ervaring dat ze meer schade toebrengen dan dat ze het stuk beschermen. De bezoeker kan het papier niet goed vasthouden en ze passen vaak bijzonder slecht. Het risico op onder meer scheuren en kreukels is dan erg groot. Het werkt een stuk veiliger met schone en droge handen.

Wel kan er bij het Zeeuws Archief gebruik worden gemaakt van blauwe Nitryl handschoenen (in 4 maten, dus ze passen altijd). Ze zijn ongepoederd (in tegenstelling tot de latex soorten), geven een goede grip, en laten geen vuil door. Deze zijn alleen bij het raadplegen van bepaalde fotografische materialen zoals glasnegatieven en ferrotypieën verplicht om te dragen.

Maar we vinden het aan de andere kant ook belangrijk om, als dat nodig is, de bezoeker tegen de stukken te kunnen beschermen. Mensen met een gevoelige huid kunnen soms uitslag of andersoortige huid-irritaties krijgen van het stof op het papier. Dus het mes snijdt aan twee kanten.

Voor wie nog meer visuele informatie over het juiste gebruik van archiefstukken wil, kan ik de instructiefilms van de British Library aanraden. Film nummer 3 laat goed zien waarom witte handschoenen beter niet meer gebruikt kunnen worden:  mms://audio.bl.uk/media/collectioncare/gloves420.wmv  Ook niet op de televisie.

Door: Sylvia Rietbergen, restaurator Zeeuws Archief

Schaderegistratie

Een blad uit de 'Staten van Zeeland', toegang 2.1. We zien hier een sprekend voorbeeld van de gevolgen van vochtschade: een grote bruine vlek van inkt die is uitgelopen, en rode verkleuringen van schimmels (het papier is daar plaatselijk erg dun geworden). De gaten in het papier zijn veroorzaakt door insecten.

Het papieren archief dat in de depots van het Zeeuws Archief wordt bewaard of voor het eerst binnen komt, is vaak beschadigd. Van scheuren, schimmelaantasting, insecten of muizenvraat, inkt die door het papier heen 'brandt' tot aan papier dat zichzelf vernietigt door de slechte kwaliteit van de papierpulp.

Maar denk ook aan 'oude herstellingen' zoals plakband in allerlei soorten. De lijm van dit band zorgt vaak voor verkleuringen waardoor je de tekst of tekening niet meer kunt lezen, en het kan ook het papier aantasten.

Als een archief bij het Zeeuws Archief wordt binnengebracht, worden niet alle aangetroffen schades meteen hersteld. We maken pas schadelijsten per archief op het moment dat het archief verpakt wordt of bij archief dat al aanwezig is en voor schaderegistratie in aanmerking komt. In die registratie wordt per inventarisnummer genoteerd welke schades er zijn aangetroffen en in welke mate deze gevorderd zijn.

Wij gebruiken hiervoor de 'Schadeatlas Archieven' : Hulpmiddel bij het uitvoeren van een schade-inventarisatie'. Het is uitgegeven in 2007 door Metamorfoze, het nationaal programma voor papieren erfgoed . Deze atlas verdeelt de diverse schades in een aantal categoriën waarbij ook de mate van schade wordt aangegeven.
Na invoering weten we dus waar welke schade zich in een archief bevind.

We kunnen dan later bepalen welke schade we willen behandelen, zoals bv papier dat verzwakt is door schimmelaantasting. We zoeken dan in de registratie naar meer stukken met dezelfde schade. Vervolgens bereiden we een behandeling voor, zoals aanvezelen, en voeren het uit. Een andere mogelijkheid is om een ander restauratieatelier de behandeling te laten uitvoeren.
Ander werk waar we de schaderegistratie bij gebruiken, is het achterhalen van stukken met nietjes en paperclips, om ze door één van onze vrijwilligers te laten verwijderen. Want metaal veroorzaakt op den duur weer roest in het papier.

Door: Sylvia Rietbergen, restaurator Zeeuws Archief