Op 23 december 2010 om 16.30 uur werd resultaat van een bijzonder natuur-wetenschappelijk experiment bekend gemaakt. Hannie Kool-Blokland, directeur van het Zeeuws Archief, onthulde de solargraph van 15 juli, een zonnebaanfoto met een belichtingstijd van bijna 6 maanden.
Solargraphy-experiment Zeeuws Archief - Sterrenwacht
De Middelburgse Volkssterrenwacht Philippus Lansbergen en het Zeeuws Archief voerden gedurende een klein half jaar gezamenlijk een solagraphy-experiment uit. De bedoeling was om met een eenvoudige pinhole camera (gaatjescamera) een foto te maken van de baan van de zon, met een belichtingstijd van bijna zes maanden.Het solargraphy-experiment startte met het bevestigen van een limonadeblikje met een stukje fotopapier erin aan de balustrade van het terras in de tuin van het Zeeuws Archief. In het limonadeblikje was met een speld een piepklein gaatje geprikt. Het gaatje was gericht op het zuiden, met zicht op het archiefcafé, de abdijtoren Lange Jan, de achterzijde van de huizen aan de Bogardstraat en een stuk tuin van het Zeeuws Archief. In een eerdere blogpost van 16 juli deden we al verslag van het hoe en waarom van het experiment en het ophangen van het blikje. Na 15 juli werden meerdere blikjes van diverse afmetingen op verschillende data opgehangen. Om te kijken of de locatie voldoende omgevingsobjecten opleverde werd het blikje dat op 19 augustus was opgehangen, op 10 september geopend. Dat leverde een prachtige solargraph (zonnebaanfoto) op. In onze blogpost van 31 oktober schreven we erover.
Hieronder volgt een verslag in woord en beeld over de gebeurtenissen op 23 december, de dag waarop de solargraph van 15 juli werd onthuld.
Bijzonder experiment
Naar aanleiding van het persbericht over de onthulling van de solargraph was er veel media-aandacht voor dit bijzondere experiment. Initiatiefnemer Jan Koeman van de volkssterrenwacht mocht uitleg geven over het experiment in enkele kranten, zoals de Faam en de PZC en voor radio en TV, waaronder Radio4 (De Ochtend) en Omroep Zeeland Radio en TV. Zelfs het weerpraatje van weerman Jos Broeke op Omroep Zeeland werd die dag opgenomen op het terras van het Zeeuws Archief.Voor het scannen en bewerken van de solargraphs werd een productielijn opgesteld: een scanner, een laptop en een printer met 240 grs. fotopapier. Verdere benodigdheden: een tangetje voor het eruit halen van het fotopapier (indien nodig) en een föhn voor het droogblazen van de solargraph, in het geval deze door het weer vochtig zou zijn geworden.
Van de Perre en zijn experimenten
's Middags begon de solargraphy-bijeenkomst met een korte inleiding over de natuurwetenschappelijke experimenten van Johan Adriaen van de Perre, de eerste bewoner van het Van de Perrehuis, waarin nu de kantoren van het Zeeuws Archief zijn gehuisvest. Rijk-Jan Koppejan, voorzitter van de Volkssterrenwacht, vertelde onder meer over de meteorologische waarnemingen die van de Perre deed, zijn belangstelling voor astronomie en Van de Perre's experiment om op 5 april 1784 Zeelands eerste onbemande luchtballon op te laten. Van de Perre had de luchtballon zelf gemaakt van 'zeer ligte verniste stoffe (...) en gevuld met Inflamable Lucht uit verslapt Vitrioolzuur [lees: zwavelzuur], en Spykers [lees: ijzer]', zo meldde de Middelburgsche Courant een paar dagen later. Dat - brandgevaarlijke - experiment gebeurde in de tuin van het zijn huis, waar nu weer een experiment plaats vindt, dat overigens een stuk minder gevaarlijk is.De Sterrenwacht en haar experiment
Jan Koeman vertelde vervolgens hoe hij op het idee was gekomen dit experiment uit te voeren en waarom hij de tuin van het Zeeuws Archief daarvoor had uitgekozen. Hij las een keer over solargraphy in een tijdschrift en dacht meteen: dat moet ik ook doen. Het maken van een gaatjescamera is heel eenvoudig. Iedereen kan het. Koeman maakte van enkele blikjes gaatjescamera's, probeerde op een aantal plaatsen verschillende soorten blikjes uit en testte hoe hij het beste resultaat kon bereiken. De tuin van het Zeeuws Archief leek hem een heel geschikte plaats om een groot experiment met meerdere blikjes uit te voeren. Het Zeeuws Archief was graag bereid om mee te werken aan het experiment, zeker vanwege de geschiedenis van de locatie. Op 15 juli 2010 werd het eerste blikje geplaatst en daarna volgden er nog andere, verschillend in vorm en diameter. De eerste proeve leverde al een fantastisch resultaat op, dus de verwachtingen over de solargraph van 15 juli waren hoog gespannen.Onthulling solargraph 15 juli-23 december 2010
Vervolgens verzamelden alle aanwezigen zich op het terras van het Zeeuws Archief. Daar maakte Jan Koeman het blikje van 15 juli los. Hannie Kool-Blokland, directeur van het Zeeuws Archief, had de eer om het ruim vijf maanden belichte fotopapier uit het blikje te halen. Het resultaat was prima! De baan van de zon was prachtig vastgelegd. Uiteraard volgde er een fotomoment. Hannie Kool-Blokland toont de solargraph en het blikje. Naast haar staat Jan Koeman van de Volkssterrenwacht Philippus Lansbergen.'Ontwikkelen' en printen solargraph
Na het droogföhnen van de solargraph - vanwege het weer was er een beetje condens in het blikje gekomen - werd het fotopapier met de afbeelding op de scanner gelegd. De scan toonde het negatieve beeld, dat wil zeggen links en rechts verwisseld en donker/licht omgekeerd. Met een fotobewerkingsprogramma draaide Jan Koeman de afbeelding om en wijzigde het donker in licht en omgekeerd. Toen ontstond een prachtig beeld van de baan die de zon had afgelegd van 15 juli tot 23 december. De kleuren waren in eerste instantie blauw-groen, wat een haast futuristisch beeld opleverde. Te zien zijn het archiefcafé, de abdijtoren Lange Jan, de achterzijde van de huizen van de Bogardstraat en een stukje tuin van het Zeeuws Archief. In de zomer beschrijft de zon van oost naar west (links naar rechts op de solargraph) een hoge baan en op de kortste dag is de baan het aller laagst. Heel bijzonder is de weerspiegeling van de lage zonnebanen in de ruiten van het archiefcafé.Het Zeeuws Archief en het experiment
Na de onthulling van de solargraph sprak Zeeuws Archief directeur Hannie Kool-Blokland over experimenteren in en om het Van de Perrehuis. Door op deze manier een foto te maken komen natuurwetenschap en kunst bij elkaar. Johan Adriaen van de Perre was met de schatrijke Jacoba van den Brande getrouwd, die het Van de Perrehuis - indertijd 'De Commanderij' geheten - van haar oom had geërfd. Van de Perre was een groot stimulator van wetenschap en kunst. Hij stichtte het Musaeum Medioburgense, een centrum voor wetenschap en volksontwikkeling in de Latijnse Schoolstraat waar later ook het mede door hem opgerichte Natuurkundig Gezelschap onderdak vond. Van de Perre steunde ook de oprichting van het Natuurkundig Genootschap der Dames (1785-1887). Mecenassen zoals Van de Perre hebben grote invloed gehad op de ontwikkeling van kunsten en wetenschappen in de achttiende en negentiende eeuw. Ook in de huidige tijden van bezuinigingen zijn dergelijke mecenassen of sponsoren bitterhard nodig, aldus Kool-Blokland.Het publiek en het experiment
Jan Koeman kondigde een publieksevenement aan: hij riep iedereen op om in de maand januari tegen bij de Volkssterrenwacht tegen een geringe vergoeding een kant-en-klaar fotoblikje te komen afhalen en dat op een mooie plaats neer te hangen. Alle blikjes worden op vrijdagavond 17 juni op de Sterrenwacht geopend. De solargraphs worden daar gescand, zodat het beeld wordt vastgelegd. Voor meer uitleg en een instructie kan iedereen contact opnemen met de Volkssterrenacht. De Sterrenwacht hoopt dat heel veel mensen overal in Zeeland meedoen met het solargraphy-experiment, zodat er een prachtig beeld kan worden verkregen van de zonnebaan op verschillende plekken in de provincie. Ook het Zeeuws Archief werd uitgenodigd om mee te doen en als eerste een blikje te plaatsen. De directeur van het Zeeuws Archief reageerde direct enthousiast, waarop Jan Koeman het blikje bevestigde aan de balustrade van het terras in de tuin. Verder zal het Zeeuws Archief van harte aan het publieksexperiment meewerken door blikjes te verzamelen voor de Sterrenwacht.Meedoen? Lees de informatie op de website van de Middelburgse Volkssterrenwacht Philippus Lansbergen.
Solargraphs ontwikkelen en printen
Aan het eind van de middag haalde Jan Koeman, omringd door alle aanwezigen, die heel neiuwsgierig waren naar de resultaten, alle overige blikjes leeg en scande de afbeeldingen. Elke solargraph was anders, vanwege de afmetingen van de blikjes en de belichtingstijd van de afbeelding. Hieronder de solargraphs uit de andere blikjes. De print van deze solargraphs zijn ook te bezichtigen in de antieke houten vitrine rechts naast de ingang van het Zeeuws Archief, vóór de trap naar de receptiebalie. De bijeenkomst werd afgesloten met een drankje en speciaal voor de gelegenheid door archiefmedewerker Elisabeth Wigard gemaakt astronomisch zoutgebak.Het resultaat
(scroll naar beneden)
 | 15 juli-23 december 2010, hoog blikje 50cc, blauw | |
 | 15 juli-23 december 2010, hoog blikje 50cc, detail in zwart | |
 | 15 juli-23 december 2010, klein, breed blikje, zwart | |
 | 19 augustus-23 december 2010, lang, smal blikje, blauw | |
 | 19 augustus-10 september 2010, breed blikje, zwart (eerste proeve) | |
 | 10 september-23 december 2010 breed blikje, zwart |
Afbeelding 6 en 7: Rijk-Jan Koppejan, Volkssterrenwacht
Afbeelding 10: Jan Koeman, Volkssterrenwacht
Overige afbeeldingen: Zeeuws Archief
Afbeeldingen solargraphs: Volkssterrenwacht/Zeeuws Archief
Auteurs:
Jan Koeman, Stichting Volkssterrenwacht Philippus Lansbergen te Middelburg
Anneke van Waarden-Koets, educatie & exposities Zeeuws Archief te Middelburg
Posts
0 reacties:
Een reactie posten